Hoe de Focolarebeweging ontstond
Als meisje en jonge vrouw stond het leven van Chiara Lubich (Trente, 22 januari 1920 – Rocca di Papa, 14 maart 2008) helemaal in het teken van God, maar toch verlangde ze niet, zoals andere meisjes in die tijd met een zelfde ideaal, naar het klooster te gaan. Uit grote liefde voor God wou ze zich helemaal aan Hem schenken. Dat deed ze dan ook in alle eenvoud in de vroege ochtend van 7 december 1943 – ze was toen 23 – in de kapucijnenkerk in Trente.
In die tijd woedde de Tweede Wereldoorlog, de stad Trente kreeg het hard te verduren, er waren veel bombardementen. Bij deze bombardementen repte ieder zich naar de schuilkelders. Chiara en haar vriendinnen liepen hierbij soms ‘in de verkeerde richting’: ze liepen naar oudere mensen of moeders met kinderen toe, om hen te helpen de schuilkelders te bereiken. In deze schuilkelders lazen Chiara en haar vriendinnen samen in het evangelie. Midden al deze oorlogstragiek was het alsof ze de zinnen, die ze lazen in het evangelie, voor het eerst hoorden. Ze zetten die zinnen om in heel concrete daden, het werden voor hen echte ‘woorden van leven’. Heel bijzonder werden ze getroffen door de woorden die Jezus uitsprak in zijn afscheidsrede op het laatste avondmaal, zijn ‘testament’, met daarin het indringende verlangen van Jezus: “Mogen allen één zijn”. Daarvoor, voor die woorden in het bijzonder, wilden ze leven: samen streven naar universele broederlijkheid.
Chiara en haar vriendinnen leefden in die periode tijdens en na de oorlog op een zeer bescheiden manier samen in een huisje in Trente. Ze beleefden sterk het woord ‘Geef en u zal gegeven worden’ en maakten daarbij sterke ervaringen mee. De mensen waren geraakt door de manier van leven van die groep meisjes, die leefden vanuit het evangelie. Ze kwamen graag naar hen en konden zich warmen aan de liefdevolle, gastvrije en blijde sfeer die van dit groepje uitging, zoals men zich kan warmen aan een haardvuur. Het Italiaanse woord voor ‘haardvuur’ is ‘focolare’: vandaar gaven de mensen de naam Focolare aan deze beginnende beweging.
Er leefde nogal wat wantrouwen tegenover deze beweging die zich aan het ontwikkelen was vanuit een groep jonge vrouwen: leken, die zelf het evangelie lazen, dat was toen niet gangbaar. Is dit geen sekte? Zijn het geen communisten? Eén en ander werd door de Kerk nauwkeurig onderzocht. Dit waren moeilijke, soms pijnlijke ervaringen, die men op een liefdevolle wijze probeerde door te maken. Later is dan vanuit de Kerk en de opeenvolgende pausen erkenning, bevestiging en waardering gekomen voor de Focolarebeweging.
Spiritualiteit
Belangrijk in de spiritualiteit van de Focolarebeweging is God-Liefde: God is Liefde, Hij heeft ons ontzaglijk lief, en wij houden van Hem, niet in het minst door van elkaar te proberen te houden naar het woord van Jezus “Bemin elkaar zoals ik jullie heb bemind”. Het gaat om het nastreven van een liefde die niemand uitsluit, om het zetten van de eerste stap naar de andere toe en om het barmhartig zijn. Men wil echt ‘Jezus in de broeder’ zien en liefhebben.
In de Focolarebeweging hecht men veel belang aan het woord “Waar twee of meer in mijn naam aanwezig zijn ben ik in hun midden” en men probeert veel dingen samen te bespreken en te zien met “Jezus in ons midden”.
De leden van de beweging streven er naar te groeien in evangelisch leven, maar deze weg is geen individuele weg, men doet het samen, als een familie, die ook echt wil openstaan voor elke mens. Ook mensen van andere godsdiensten en overtuigingen gaan samen mee in de beweging die weg van groei in wederzijdse liefde en broederlijkheid.
De Focolarebeweging is een Mariale beweging. In het grote geheel van de kerk wil men vooral de mariale aspecten present stellen, met, zoals Maria, een eenvoudige, liefdevolle aandacht voor ieder. De officiële kerkelijke naam van de Focolarebeweging is trouwens ‘Werk van Maria’.
Heel sterk waren Chiara en haar vriendinnen geraakt door het besef, naar aanleiding van een gesprek met een priester, dat Jezus het meest geleden heeft toen hij zich op het kruis verlaten voelde van zijn Vader: “Mijn God, mijn God, waarom hebt ge mij verlaten?”. Van dan af ging hun voorkeur uit naar elke mens die lijdt en die zo gelijkt op de lijdende Jezus in zijn verlatenheid.
Evolutie van de Focolarebeweging
De Focolarebeweging verspreidde zich al snel in de jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw over heel Italië, en vanaf de jaren vijftig-zestig in de hele wereld. Momenteel telt de Focolarebeweging ongeveer twee miljoen leden verspreid over 182 landen.
Er ontstaan allerlei roepingen. Er zijn mensen die zich helemaal aan God toewijden en in een focolare met enkelen gaan samenleven, de ‘focolarini’, met daarnaast ook gehuwde focolarini, die in hun eigen gezin leven maar zeer nauw verbonden met het focolare. Er zijn ‘vrijwilligers’, mensen die de spiritualiteit van de Focolarebeweging heel concreet proberen te beleven in de realiteit van hun levenssituatie: in hun gezin, op het werk, in de samenleving. Verder zijn er ook vrienden en sympathisanten van de beweging. Met andere woorden: er zijn allerlei schakeringen van engagement en inzet. Er bestaan geen lidkaarten en er is geen lidgeld te betalen, hoewel een belangrijk aspect is te proberen ‘de gemeenschap van goederen’ te beleven met wie in nood is en met wat nodig is. Er is een werking onder andere voor gezinnen (‘Nieuwe Families’), voor kinderen en een sterke jongerenbeweging ‘Jongeren voor een verenigde wereld’.
Diverse aspecten
Wereldwijd is er het ‘Woord van Leven’, vertaald in heel veel talen: elke maand wordt een zin uit de liturgie van deze maand op de voorgrond gezet en becommentarieerd vanuit de spiritualiteit, met de uitnodiging dit bijzonder te beleven die maand. In groepen ‘Woord van Leven’ worden dan persoonlijke ervaringen hierover uitgewisseld.
In de hele wereld zijn er vriendschappen gegroeid met mensen van andere godsdiensten, zoals andere christelijke kerken, moslims, joden, boeddhisten, Afrikaanse godsdiensten, hindoes en sikhs. Meerderen van hen zijn op verschillende manieren geëngageerd in de Focolarebeweging. Ook met mensen die niet gelovig of zoekend zijn, maar die willen leven volgens de Gouden Regel (‘Doe aan de ander wat je wil dat hij of zij aan jou zou doen’) zijn er mooie contacten en streeft men samen naar universele broederlijkheid.
Met andere nieuwe bewegingen in de kerk en met waardevolle stromingen in de samenleving, zoals de ecologie, streeft men vriendschap en samenwerking na. De kerk en de samenleving zijn – gelukkig – een tuin met veel soorten bloemen.
Recente ontwikkelingen
Belangrijk is ook de gemeenschapseconomie, die ontstaan is na een bezoek in 1991 van Chiara Lubich aan Brazilië. Ze was erg geraakt door de armoede in de favela’s gelegen naast de wolkenkrabbers en ze lanceerde het idee van de Gemeenschapseconomie. Hierbij komen bedrijven, in alle vrijheid, tot een andere verdeling van het bedrijfsresultaat: een deel van de winst gaat naar de bedrijfsontwikkeling, een deel is voor het bestrijden van armoede en een deel is bestemd voor vorming omtrent de cultuur van het geven. In de hele wereld zijn er een achthonderd bedrijven die volgens deze principes werken, en ook in België nemen een tiental bedrijven hieraan deel.
Sinds 2007 heeft de Focolarebeweging een universitair instituut Sophia (‘Wijsheid’), ontstaan vanuit een intuïtie van Chiara Lubich, en erkend als pauselijke universiteit. Deze instelling is gelegen in Loppiano (één van de 25 ‘Focolarestadjes’ wereldwijd) nabij Firenze. Hier kunnen jongeren uit de hele wereld, die reeds een universitair diploma hebben behaald, komen studeren of een doctoraat maken op vlak van politiek, internationale relaties, sociologie, economie, management, filosofie, … en dit vanuit het licht van de spiritualiteit. Er wordt veel belang gehecht aan de interdisciplinariteit en aan het samenleven als universitaire gemeenschap.
Een nieuwe voorzitter
Onlangs, op 31 januari laatst, werd in de algemene internationale assemblee een nieuwe voorzitter gekozen. In de statuten van de Focolarebeweging is gestipuleerd dat de voorzitter van deze mariale beweging altijd een vrouw moet zijn. Het werd Margareth Karram, een Arabische en katholieke vrouw, geboren in 1962 in Haifa in het Heilig Land. Ze is, na Chiara Lubich en Maria Voce, de derde voorzitter van de beweging.
Ze studeerde af in het Jodendom aan de Hebreeuwse universiteit van Los Angeles (VSA). Ze heeft gewerkt in verschillende commissies en organisaties voor de dialoog tussen de drie monotheïstische godsdiensten. Ze ontving enkele bijzondere prijzen voor haar bijdrage in het bevorderen van de dialoog van het leven tussen christenen, joden, moslims, Israëli’s en Palestijnen. Als co-voorzitter werd de Spaanse priester-focolarino Jesús Morian (°1956) verkozen voor een tweede termijn van zes jaar.
De Focolarebeweging in België
In 1958, het jaar van de wereldtentoonstelling, kwam Chiara naar Brussel en opende daar, in het hart van Europa, het eerste focolare buiten Italië. In 1962 nam Chiara deel aan de eerste landelijke bijeenkomst voor België, en tamelijk vlug verspreidde de spiritualiteit van de Focolarebeweging zich in ons land. Momenteel telt de Focolarebeweging in België ongeveer vijfhonderd geëngageerde leden, naast talrijke vrienden en sympathisanten.
In de jaren negentig ontstond op en rond het Sint-Pauluscentrum op de Middelberg in Rotselaar het Focolarestadje Vita. Enkele focolares en een aantal geëngageerde leden kwamen zich in deze buurt vestigen. In 2005 werd het nieuwgebouwde ontmoetings- en vergadercentrum ‘Eenheid’, gelegen langs de Aarschotsesteenweg in Rotselaar, geopend. Het is een plaats voor ontmoeting en vorming voor de Focolarebeweging, maar ook andere groepen kunnen er terecht voor seminaries, forums en weekends.
Al ruim vijftig jaar lang wordt in België jaarlijks een zomerbijeenkomst gehouden onder de naam Mariapolis (stad van Maria). Men kan er de hele ‘familie’ bijeen vinden die enkele dagen samenleeft om op adem te komen, oprechte en diepgaande relaties op te bouwen en zich opnieuw op het essentiële te richten, dit alles in een ontspannen en hartelijke sfeer. Dergelijke Mariapolis-bijeenkomsten gaan trouwens door in vele landen waar de Focolarebeweging aanwezig is.
Ten slotte
Nog steeds lopen mensen van de Focolarebeweging ‘in de verkeerde richting’, meestal onopvallend, maar soms toch op een merkwaardige wijze, zoals bij een Belgische focolarino die sinds een drietal jaar gaan wonen is in het focolare in Aleppo, Syrië, om daar de mensen in oorlogsellende nabij te zijn. Samen met zoveel mensen in andere bewegingen, organisaties, congregaties… blijft de Focolarebeweging verder ijveren voor het bevorderen van de cultuur van de liefde en blijft ze streven, over allerlei grenzen van leeftijd, nationaliteit, cultuur, godsdienst, overtuiging… heen, naar de universele broederlijkheid, naar het ‘Mogen allen één zijn’.
Marc Eneman, lid van de gemeenschapsploeg van Sint-Kwinten in Leuven
Voor meer info: zie www.focolare.be